Kto ponosi odpowiedzialność za szkody spowodowane przez zwierzęta domowe i hodowlane?
Chociaż każdy podejmując decyzję o przyjęciu zwierzęcia pod swój dach zwykle ma z tym same pozytywne skojarzenia, ciesząc się jak takie zwierzę ubarwi nasze życie i ile wniesie do niego radości. Pamiętać, jednakże należy o tym, iż posiadanie zwierzęcia to również odpowiedzialność, często również ta najbardziej dotkliwa- finansowa.
Odpowiedzialność za zwierzęta żyjące w stanie wolnym
Na wstępie wskazać należy, iż artykuł ten nie odnosi się do zwierząt dzikich, żyjących w stanie wolnym, do których zastosowanie mają przepisy ustawy Prawo łowieckie z dnia 13 października 1995r. (tj. z dnia 16 września 2020r. Dz. U. z 2020r. poz. 1683) oraz ustawy O ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004r. (tj. z dnia 22 listopada 2019r. Dz. U z 2020r. poz. 55), które statuują zakres odpowiedzialności Skarbu Państwa za wybrane gatunki dziko żyjących zwierząt, odpowiedzialność kół łowieckich za szkody wyrządzone przez zwierzynę łowną na terenach objętych dzierżawą przez takie koła.
Regulacja prawna odpowiedzialności za zwierzęta domowe i hodowlane
Podstawą prawną dla oceny odpowiedzialności za szkody wyrządzone przez zwierzęta domowe i hodowlane jest art. 431ustawy Kodeks cywilny z dnia 23 kwietnia 1964r. (tj. z dnia 16 września 2020r. Dz. U. z 2020r. poz. 1740), który stanowi:
„§ 1. Kto zwierzę chowa albo się nim posługuje, obowiązany jest do naprawienia wyrządzonej przez nie szkody niezależnie od tego, czy było pod jego nadzorem, czy też zabłąkało się lub uciekło, chyba że ani on, ani osoba, za którą ponosi odpowiedzialność, nie ponoszą winy.
§2. Chociażby osoba, która zwierzę chowa lub się nim posługuje, nie była odpowiedzialna według przepisów paragrafu poprzedzającego, poszkodowany może od niej żądać całkowitego lub częściowego naprawienia szkody, jeżeli z okoliczności, a zwłaszcza z porównania stanu majątkowego poszkodowanego i tej osoby, wynika, że wymagają tego zasady współżycia społecznego.”
Większość doktryny przyjmuje wskazany wyżej artykuł jako odpowiedzialność za szkody wyrządzone przez zwierzęta domowe i hodowlane działające instynktownie, samoistnie a nie pod wpływem działania człowieka np. maszera wydającego komendy psom w zaprzęgu, czy woźnicy prowadzącego zaprzęg konny. Wtedy w grę wchodzi odpowiedzialność na zasadzie winy wskazanej w art. 415 Kodeksu cywilnego (dalej: KC).
W art. 431 KC wskazano tzw. winę w nadzorze. Ponosi ją ten kto zwierzę chowa, lub się nim posługuje. Nie musi to być właściciel zwierzęcia, może to być posiadacz, ale wystarczy, że osoba ta przez dłuższy czas, a nie tylko incydentalnie zapewnia zwierzęciu wyżywienie, schronienie, opiekę weterynaryjną, a zwierzęciem posługuje się dla realizacji swojego własnego celu, nie koniecznie majątkowego. Konstrukcja przepisu przyjmuje domniemanie winy w nadzorze, od której można się uwolnić poprzez wykazanie braku winy własnej i osób za które ponosi się ewentualnie odpowiedzialność np. domownik, pracownik. W tym celu należy wykazać dochowanie wszelkiej staranności w dozorze nad zwierzęciem. W praktyce jest to często mocno utrudnione. Takiej odpowiedzialności nie poniesie przykładowo ten kogo zwierzę zostało zaatakowane podczas spaceru przez innego przechodnia, który następnie został pokrzywdzony w rezultacie swojego prowokacyjnego zachowania.
Nawet wykazanie braku jakiegokolwiek zawinienia może doprowadzić jednakże do obowiązku naprawienia szkody na zasadzie słuszności wskazanej w art. 431 § 2 KC. Przepis odwołuje się do pojemnej zasady współżycia społecznego i nie przedstawia żadnych konkretnych reguł jak tego porównania należy dokonać, wskazując, iż należy się każdorazowo odwołać do analizy okoliczności danego przypadku jak również sytuacji majątkowej pokrzywdzonego i sprawującego nadzór nad zwierzęciem. Pomocniczo porównanie może dotyczyć wieku poszkodowanego i zobowiązanego do naprawy szkody, ich sytuacji życiowej, zdrowotnej, rodzinnej.
Przykładowo chowający zwierzę nie może ponosić odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez zwierzę, które zostało mu skradzione w czasie, gdy był pozbawiony władztwa nad nim.
Jak można się chronić przed odpowiedzialnością?
W ostatnim czasie na rynku coraz popularniejsze stają się ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej wyrządzonej przez zwierzęta, które właścicielowi zapewnić mogą większy spokój. Podsumowując, należy pamiętać, iż zwierzę to nie tylko radość ze wspólnie spędzonego z nim czasu, ale szereg obowiązków polegających tak na zapewnieniu mu właściwego schronienia, wyżywienia, opieki weterynaryjnej, ale również polegających na zabezpieczeniu otoczenia przed jego możliwą ucieczką, poprzez zastosowanie zamykanych bramek i ogrodzenie nieruchomości, po zapewnienie przechodniom bezpieczeństwa podczas spacerów i stosowanie smyczy jak i kagańców, które z pewnością mogą ograniczyć ryzyko spowodowania szkody przez zwierzę.
Odpowiedzialność za wykroczenia
Niezależnie od powyższego, poza odpowiedzialnością cywilną, chowający zwierzę nie powinien zapominać również o innych przepisach regulujących chociażby odpowiedzialność za popełnienie wykroczenia polegającego na szczuciu psem człowieka opisanego w art. 108 Kodeksu wykroczeń z dnia 20 maja 1971r. (tj. z dnia 4 kwietnia 2019r. Dz. U. z 2019r. poz. 821) (dalej: KW) czy też wskazanym w art. 166 KW puszczaniem psa luzem w lesie poza czynnościami związanymi z wykonywaniem polowania. Świadomość tej odpowiedzialności zarówno cywilnej jak i wykroczeniowej przed podjęciem decyzji o zakupie psa może uchronić przyszłego właściciela od wielu niemiłych, a często i kosztownych niespodzianek.
Przeczytaj również:
JAK ROZPOZNAĆ, ŻE TWÓJ PIES JEST SZCZĘŚLIWY?
JAK NAUCZYC SZCZENIAKA SIKAC NA DWORZU?
